Samorząd gminny, jako podstawowa jednostka podziału terytorialnego, odgrywa kluczową rolę w zarządzaniu sprawami lokalnymi. Jego funkcjonowanie opiera się na Konstytucji RP, ustawie o samorządzie gminnym oraz innych aktach prawnych regulujących działalność organów gminy. Struktura samorządu gminnego obejmuje organy uchwałodawcze oraz wykonawcze, które pełnią określone funkcje i zadania w ramach swoich kompetencji.
Status prawny organu wykonawczego
Organem wykonawczym gminy jest burmistrz miasta. Jego status prawny oraz zakres kompetencji określają przepisy ustawy o samorządzie gminnym. Burmistrz jest:
- Organem gminy – reprezentującym ją na zewnątrz.
- Organem administracji publicznej – odpowiedzialnym za realizację zadań wynikających z ustaw.
- Kierownikiem urzędu gminy – nadzorującym jego funkcjonowanie i pracę.
- Zwierzchnikiem służbowym – w odniesieniu do pracowników urzędu i kierowników jednostek organizacyjnych gminy.
Najważniejsze zadania burmistrza:
- Przygotowywanie projektów uchwał rady gminy.
- Opracowywanie programów rozwoju w trybie określonym w przepisach o zasadach prowadzenia polityki rozwoju.
- Określanie sposobu wykonywania uchwał rady.
- Gospodarowanie mieniem komunalnym.
- Wykonywanie budżetu gminy.
- Zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych.
Rada gminy jako organ uchwałodawczy
Rada gminy pełni funkcję organu uchwałodawczego i kontrolnego w gminie. Jej status prawny oraz zadania określają przepisy Konstytucji RP i ustawy o samorządzie gminnym. Do kluczowych cech rady gminy należą:
- Jest organem kolegialnym, działającym w składzie ustalonym proporcjonalnie do liczby mieszkańców gminy.
- Posiada kompetencje stanowiąco-kontrolne.
- Kadencja rady trwa 5 lat, licząc od dnia wyborów.
- Rada gminy pochodzi z wyborów bezpośrednich.
Zadania rady gminy jako organu stanowiącego
Rada gminy odpowiada za wyznaczanie kierunków rozwoju oraz działalności gminy. Do jej wyłącznej właściwości należą m.in.:
- Uchwalanie statutu gminy.
- Powierzanie wójtowi określonych zadań oraz kontrola nad ich realizacją.
- Powoływanie i odwoływanie skarbnika gminy na wniosek wójta.
- Uchwalanie budżetu oraz rozpatrywanie sprawozdań z jego wykonania.
- Przyjmowanie raportu o stanie gminy oraz podejmowanie uchwały w sprawie wotum zaufania dla wójta.
- Uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz programów gospodarczych.
- Podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat lokalnych.
Zadania rady gminy jako organu kontrolnego
Rada gminy kontroluje działalność burmistrza, jednostek organizacyjnych gminy oraz jednostek pomocniczych. W celu realizacji funkcji kontrolnych powoływana jest komisja rewizyjna, która:
- Opiniuje wykonanie budżetu gminy i występuje z wnioskiem w sprawie absolutorium dla wójta.
- Wykonuje inne zadania kontrolne zlecone przez radę.
- Składa sprawozdania z działalności kontrolnej.
Komisje rady gminy
Rada gminy powołuje komisje, które wspierają jej działalność. Ustawa przewiduje trzy rodzaje komisji:
- Komisje obligatoryjne – np. komisja rewizyjna oraz komisja skarg, wniosków i petycji.
- Komisje stałe – powoływane w określonych dziedzinach, np. edukacji czy ochrony środowiska.
- Komisje doraźne – powoływane na czas określony w celu realizacji konkretnego zadania.
Skład komisji i ich zakres działania
W skład komisji wchodzą wyłącznie radni, wybrani przez radę gminy.
Wyniki prac komisji są prezentowane w formie sprawozdań.
Radni, którzy nie są członkami komisji, mogą uczestniczyć w posiedzeniach z prawem głosu doradczego.
Mandat radnego
Mandat radnego to szczególny rodzaj pełnomocnictwa udzielonego przez wyborców.
Wygaśnięcie mandatu radnego
Mandat radnego wygasa między innymi w przypadku:
- Odmowy złożenia ślubowania.
- Niezłożenia oświadczenia majątkowego w ustawowym terminie.
- Pisemnego zrzeczenia się mandatu.
- Naruszenia zakazu łączenia mandatu z innymi funkcjami.
- Utraty prawa wybieralności.
- Śmierci radnego.
Rola przewodniczącego rady i komisji
Przewodniczący rady oraz komisji odgrywa kluczową rolę w organizacji pracy organów uchwałodawczych. Do jego głównych obowiązków należy:
- Zwoływanie i prowadzenie sesji rady lub posiedzeń komisji.
- Reprezentowanie organu w kontaktach z mieszkańcami.
- Wydawanie poleceń pracownikom urzędu gminy w zakresie organizacyjnym i prawnym.
W przypadku nieobecności przewodniczącego jego obowiązki przejmuje wiceprzewodniczący, wyznaczony przez przewodniczącego lub wskazany zgodnie z regulaminem.
Funkcjonowanie samorządu gminnego opiera się na ścisłej współpracy organów wykonawczych i uchwałodawczych. Burmistrz odpowiada za realizację zadań gminy, podczas gdy rada gminy sprawuje nadzór i określa kierunki rozwoju lokalnej wspólnoty. Dzięki takiej strukturze samorząd gminny może skutecznie odpowiadać na potrzeby mieszkańców i realizować zadania wynikające z ustaw oraz innych aktów prawnych.
